James Ensor. Een biografie - Eric Min

De eerste Nederlandstalige biografie van een van de grootste kunstenaars van de twintigste eeuw

Een rebelse belhamel? Een geniale kankeraar? Een mens met een handleiding?

James Ensor (1860-1949) was alles tegelijk: hanig en eenzaam, baron en bohemien, miiddenstander en misverstand, een peintre maudit die de wereld bespiedde vanuit zijn ivoren toren in Oostende en die asiel zocht in de Brusselse salons. De storm in zijn hoofd leverde een claustrofobisch maar veeltalig oeuvre op, een geverfde wereld van maskers en schedels.

Als kritische getuige en medeplichtige stond Ensor midden in de woelige kunstscène van het laatste kwart van de negentiende eeuw. Al wie een naam had, kruiste zijn pad: de nieuwlichters van Les Vingt, Rik Wouters, Nolde en Kandinsky, Léon Spilliaert en Neel Doff, vrijdenkers en dichters

Biograaf Eric Min toont dat er meer is tussen stilleven en zelfportret dan het schallende appelblauwzeegroen of een meanderende potloodlijn laten vermoeden. Op de planken van Ensors atelier speelde zich een tragikomedie af die de kunstenaar met verve had geregisseerd: het verhaal van een ongeduldige, ontevreden mens. Ensor was van niemand. Niet eens van zichzelf.

***

Eric Min (Leuven, 1959) studeerde Letteren en Wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit Brussel en werkte sinds 1989 als criticus en essayist voor de cultuurredactie van De Morgen waar hij berichtte over beeldende kunst, literatuur en fotografie. Als auteur schreef hij voor enkele tijdschriften en zelfs voor Klara, een radiozender van de VRT en sinds 2008 schrijft hij kunstenaarsbiografieën en cultuurgeschiedenissen van steden.

Onlangs bracht ik een bezoek aan het Ensorhuis in Oostende en daarvoor de Ensor-tentoonstelling in het KMSKA. En dan kom je te weten dat er een biografie over de man geschreven is. Geïntrigeerd als ik was, belandde deze biografie dus in mijn handen. Ten eerste om wat te leren over de man zelf maar zeker ook om te proeven van de tijdsgeest waarin hij leefde. Beiden kwamen aan bod maar van de tweede had ik iets meer verwacht te lezen of toch anders.

Doorheen het boek proef je dus wel degelijk van de tijdsgeest maar dan wel deze vanuit de meer begoede regionen van de samenleving en meer nog van de ruim gemeten kunstenaarswereld. De verwachting was dat je als lezer ook de geschiedenis kon horen doorklinken en dat was zeker het geval maar toch véél minder dan ik verwachtte. Oostende zelf kreeg wel een grote plaats, Ensor was er dan ook aan verknocht en bleek zelfs bijna te horen bij het patrimonium ook al was het in het begin van zijn carrière niet zo. Op latere leeftijd daarentegen hoorde hij helemaal bij het stadsgezicht. Speciaal en verrassend. De grotere historische gebeurtenissen zoals onder andere de twee Wereldoorlogen krijgen maar een terloopse vermelding, zéér summier dus en wat ontgoochelend.

James Ensor heeft de auteur echter van naaldje tot draadje uitgewerkt en dan bijna letterlijk over alles en dat is natuurlijk wat een biografie beoogt. Het is dus zeer getailleerd. Eric Min heeft heeft het boek chronologisch geschreven en elk hoofdstuk beslaat een periode in het leven van de kunstenaar. En toch verspringt de auteur regelmatig naar later als het over een bepaald onderwerp gaat dat zich over een grotere tijd uitstrekt waardoor je wel perspectief krijgt in de levensloop van Ensor. Het voordeel is ook dat er herhaling zit in de vervolghoofdstukken en waardoor je gemakkelijker mee bent in het levensloop en de historische context.

Ensor was een bekende persoonlijkheid en niet alleen in de kunstenaarswereld. Naast wereldlijke bekende historische figuren ontmoette hij vele verschillende kunstenaars, opkomende maar ook reeds zeer bekende, zeer interessant om Ensor te zien in deze historische setting.

Deze biografie van James Ensor was de moeite om te lezen en was meer dan eens verrassend. Ensor bleek een man te zijn die zich enerzijds afzonderde en zelfs een beetje als een eenling kan beschouwd worden, een onbegrepene dan nog. Maar langs de andere kant wilde hij zichzelf zo veel mogelijk op de kaart zetten en bleek hij toch ook een van de 'commerce' te zijn, verrassende vaststelling. Na het lezen kan het niet anders dan dat je met een andere blik naar de kunstenaar en zijn werken kijkt. Ik zou nu niet kunnen zeggen of de man me sympathiek zou zijn, soms had ik eerder een tegenovergestelde gevoel.

Doordat het boek op een zéér gedetailleerde wijze geschreven is, is het soms wel een uitdaging om er doorheen te komen en vraag je je af of zoveel details wel een meerwaarde zijn in het boek. Zelf vond ik het spijtig dat het boek niet meer op een verhalende manier geschreven werd, een grotere aandacht voor de historische context had nuttig geweest maar het zou ook vooral aangenamer lezen geweest zijn.

James Ensor. Een biografie is zeker een aanrader om te lezen, en ook al is het soms een doorbijter op andere momenten las het dan weer wel vlot. Maar het is vooral boeiend om deze grote kunstenaar te leren kennen en je blik te verruimen op de toenmalige (kunstenaars) wereld en zeker ook die op Oostende.

Uitgeverij: Meulenhoff (2008) - 310 blz. (311-342 Verantwoording, Bibliografie, Personen- en Zakenregister)

 

De echoman - Sam Holland

Hij imiteert de beruchtste seriemoordenaars

Nu wil hij ze overtreffen...

Jessica Ambrose is op de vlucht. Ze wordt verdacht van het in brand steken van haar woning, waarbij haar echtgenoot is omgekomen en haar dochtertje zwaargewond is geraakt. Haar enige hoop is de gewetenloze rechercheur Nate Griffin, die ervan overtuigd is dat ze onschuldig is. Samen proberen ze de ware toedracht van de zaak te achterhalen.

Wanneer er in korte tijd meer verdachte zaken en moorden plaatsvinden, staat de politie voor een raadsel. Dan ontdekken Jess en Nate een link tussen de misdaden: iemand kopieert de moordmethoden van bekende seriemoordenaars uit de geschiedenis. Ze openen de jacht op een dader die zij 'de Echoman' noemen en zijn vastberaden hem te stoppen. Maar de Echoman maakt zich alweer op voor een nieuw meesterwerk...

****

Sam Holland had altijd al een fascinatie voor de duistere kant van de mens en noemt zichzelf een 'serial killer nerd'. Het resulteerde in deze debuutthriller De echoman waar je getrakteerd wordt op enkele beschrijvingen van beroemde seriemoordenaars zoals Charles Manson en Ted Bundy. Onder het pseudoniem Louisa Scarr heeft ze nog verschillende thrillers geschreven en als Sam Holland zit ze nu aan 4 boeken in de serie Major Crimes.

Het boek start onmiddellijk met een kijkje door de ogen van de dader waardoor meteen de toon gezet is voor de misdaden die je zal te lezen krijgen in dit boek en ze zijn van het gruwelijke soort en worden nogal expliciet beschreven. En dan start het verhaal op een zeer chronologische manier wat wel gemakkelijk leest, geen ingewikkelde denkconstructies. Holland schrijft ook op een heel erg vlotte en gemakkelijke manier waardoor ze voluit kan gaan op het construeren van de spanningsboog en spannend is het absoluut!

Ze heeft interessante personages ten tonele gevoerd waarvan eentje het hoofd van dit onderzoek is, Cara Elliott. En dan hebben we nog haar broer Nate Griffin die na een zeer traumatische ervaring geschorst is als politieagent en Jessica Ambrose een slachtoffer en verdachte. De laatste twee zijn beschadigde figuren maar daardoor des te interessanter als personages in het verhaal.

De auteur heeft de plot vakkundig opgebouwd met regelmatig boeiende plotwendingen wat absoluut de spanning ten goede komt, en aan het einde krijgen we dan nog een heel erg verrassende wending voorgeschoteld. Je krijgt hier wel de indruk dat we deze personages nog eens gaan tegenkomen en in het derde boek in deze serie zou dit inderdaad zo zijn.

De echoman is een heel erg goede thriller met een verrassende en spannende plotopbouw die je in sneltreinvaart uit hebt en je doet hunkeren naar het vervolg met deze personages.

Eerder: De 20

Uitgeverij: HarperCollins (2022) - 350 blz.

Oorspronkelijke titel: The Echoman

Vertaling: Ingrid Zweedijk

Wat ik op zolder bewaar - J.D. Barker

In een slaperig kustplaatsje staat het leven van de zeventienjarige Billy Hasler op het punt een angstaanjagende wending te nemen. Wanneer zijn beste vriend David Spivey een mysterieus huis erft op een nabijgelegen eiland, lijkt het de perfecte plek om hun laatste zomer door te brengen voordat ze naar de universiteit gaan. Geen ouders. Geen problemen. Geen verantwoordelijkheden.

Terwijl ze graven in het duistere verleden van het eiland, wekken de jongens een oud kwaad op en wat begint als een onschuldig zomeravontuur verandert al snel in een nachtmerrie. Want het huis blijkt een markante beheerder te hebben en de regels die zijn opgesteld voor degenen die het huis betreden zijn niet mals.

Dit zijn de belangrijkste: 1. Geef Emerson eten, alsjeblieft; 2. Neem de telefoon niet op; 3. Wie hier is bij zonsondergang, moet blijven tot zonsopkomst; 4. Doe nooit de deuren op slot; 5. De eerste verdieping en alles daarboven is verboden voor gasten.

***

J.D. Barker (Lombard, Illinois, 1971) is een Amerikaanse bestsellerauteur die in 2014 debuteerde met een eerste thriller. Zijn boeken hebben altijd wel ergens elementen van mysterie, het bovennatuurlijke en zelfs horror, zijn voorbeelden in de literatuur zijn dan ook onder andere Stephen King en Dean Koontz.

De vorige boeken die ik van de schrijver las, hebben slechts her en der een klein mysterieus of bovennatuurlijk elementje maar in dit boek gaat de schrijver zich te buiten wat dat betreft en kan het zelfs geschaard worden onder de horror-literatuur. Op de achterflap was dit al wel duidelijk maar deze lezer begon er dan toch maar aan met de geweldige Sam Porter-trilogie voor ogen, een misrekening. Het verhaal begon zoals een gewone thriller en de auteur neemt je volledig mee maar al snel begonnen er toch eigenaardige en griezelige elementen in te sluipen om uiteindelijk te eindigen als een volwaardige horror-thriller. Bovennatuurlijke elementen zijn absoluut te waarderen maar horror is nu toch echt mijn genre niet, dat is bij dit boek bevestigd.

De plot stak heel erg goed in elkaar moet gezegd, J.D. Barker is immers een klasse-auteur met een groot talent voor verhalen. Een groot stuk van het boek las ook als een gewone thriller of roman zo je wil, de auteur heeft de verschillende karakters goed neergezet met aandacht voor een maatschappelijke en psychologische relevantie. En je steekt wat op van plaatselijk vertelde verhalen, Barker zegt in zijn nawoord dat hij zich voor dit boek baseerde op échte verhalen en dan nog van zijn woonplaats New Castle wat een klein stadje is op een eiland voor de kust van New Hampshire en Wood Island ligt daar inderdaad ook. J.D. Barker inspireerde dit boek dus op een echte locatie en verhalen, zelfs de foto op de cover blijkt het echte huis te zijn op Wood Island, verrassend.

Wat ik op zolder bewaar is dus een boek voor de liefhebbers. J.D. Barker heeft er een spannend en interessant verhaal van gemaakt wat meteen de reden is voor tóch die derde ster. Voor mij verloor het boek aan leesplezier vanaf het moment dat het horror- of griezelelement de boventoon begon te voeren. Maar ik kan me zeker voorstellen dat de liefhebbers hier wel een zeer goed boek aan kunnen hebben maar aan mij was het dus niet besteed.

Eerder: Horen zien zwijgen, Het vijfde meisje, Vergeef me, De beller op lijn vier, Augustus, Het spel

Uitgeverij: Meulenhoff Boekerij (2025) - 430 blz.

Oorspronkelijke titel: Something I Keep Upstairs

Vertaling: Jan Pott

Zeevonk - Wendy Huyghe

Heb jij die schaduw ook gezien, papa, tijdens die fatale nacht?

Op een stormachtige nacht vergaat de vissersboot van Lena's vader, Antoine Blomme. Hij en zijn twee bemanningsleden komen om. De begrafenis verloopt kil, want in Oostende wordt gefluisterd dat het allemaal de schuld is van die roekeloze Antoine. Lena gelooft er niets van, want haar vader kende de stromingen van de Noordzee bij hun voornaam Wanneer de begrafenisboot plots wordt opgeschrikt door een felle schok, ziet ze nog net een zwarte schim onder de boot verdwijnen. Maar niemand gelooft haar, zelfs haar beste vriendin Kaz niet.

Dan ontmoet Lena een slungelachtig octopuspak (met daarin een 14-jarige jongen): Vincent. Hij deelt een fascinatie voor zeeleven met een zomerbaantje bij het gloednieuwe Secret Sea Creatures Museum. Met hem gaat Lena op zoek naar het zeewezen dat ze gezien heeft - en naar de ware toedracht van de dood van haar vader.

Zeevonk biedt een originele inkijk in het hoofd van een meisje dat plots voor een groot rouwproces staat.

Wendy Huyghe (1979) begon haar carrière als journalist en columnist, was enkele jaren tv-presentatrice bij de muziekzender TMF naast een baan als leerkracht Nederlands en sinds 2009 was ze een 10 jaar actief in de humanitaire sector waar ze op zoek ging naar verhalen en talloze portretten maakte. Tegenwoordig is ze auteur en scenarioschrijver, Zeevonk is haar debuutroman voor jongeren. Samen met haar broer bedacht ze het idee voor een film en hij regisseerde deze maar omdat Wendy Huyghe nog dieper in het hoofd van Lena wilde kruipen, maakte ze er ook een boek van.

Het boek start bij de dag van de begrafenis van Lena's vader, de as verstrooiing in de zee en vandaar maken we heel het proces van rouwen mee van het jonge meisje. En dit klinkt heel erg echt en zeer realistisch. In het nawoord las ik dat de auteur zelf op jonge leeftijd haar vader verloor en dat zij en haar broers toen heel erg veel hadden aan verhalen waarin iemand te maken kreeg met verlies en het voornemen ontstond om daar dan zelf ooit iets mee te doen. Je merkt tijdens het lezen van het boek dat dit boek doorleefd is waardoor je zelf volledig gegrepen wordt door het verhaal. Je kunt je helemaal inleven in de wereld van het jonge meisje en je kan niet anders dan ontroerd raken. En daarbij moet zeker gezegd worden dat het absoluut géén melig boek is, integendeel, het verhaal mondt zelfs uit in een groot avontuur.

Daarbij krijgt de lezer ook nog wat interessante dingen mee over de zee en de zeedieren en zelfs Oostende komt mooi in beeld maar evengoed de kleinburgerlijke mentaliteit van een kleine gemeenschap. 'Een magisch zee-avontuur over plots verlies' en magisch is het zeker ook dit boek, het leest immers ook als een sprookje over magische en lichtgevende zeedieren.

Wendy Huyghe heeft met Zeevonk een prachtig boek geschreven dat ik absoluut aan iedereen kan aanbevelen. Gevoelig, ontroerend maar ook realistisch én spannend en daarnaast ook nog magisch. Een dikke aanrader!

Uitgeverij: Pelckmans (2022) - 169 blz.

Suikerspin - Erik Vlaminck

.

Het is 1908. De eigengereide kermisexploitant Jean-Baptist Van Hooylandt weet de hand te leggen op een Siamese tweeling, die hij op Vlaamse kermissen tentoonstelt. Het mensonterende bestaan waartoe hij de zusjes Joséphine en Anastasia dwingt, laat diepe sporen na. Honderd jaar later zijn de gevolgen nog altijd merkbaar in de lotgevallen van het nageslacht van Van Hooylandt.

***

Erik Vlaminck (Kapellen, 1954) volgde een lerarenopleiding waarna hij aan de slag ging als hulpverlener in een psychiatrisch centrum en hij begon ook te schrijven, in 1976 debuteerde hij met de novelle De troost. Een paar jaar later werd hij medeoprichter van een sociaal geïnspireerd theatergezelschap. Vanaf 1994 staat zijn leven echter volledig in het teken van het schrijverschap. Zijn doorbraak bij het grotere lezerspubliek kwam in 2008 met Suikerspin en Brandlucht (2011). Sinds 1993 schrijft hij de column 'Brieven van Dikke Freddy' in het tijdschrift Alert waarin een dakloze zijn problemen aankaart, deze columns worden later in verschillende boeken gebundeld en verschijnen in theaterproducties. De auteur ontving verschillende prijzen en nominaties voor zijn werk.

Suikerspin omvat een tijdsspanne van meer dan een eeuw over vier generaties van Vlaamse kermisuitbaters. De auteur heeft toch wel serieus wat opzoekwerk gedaan en ten behoeve van de lezer heeft hij her en der in het boek "archiefgegevens" opgenomen, wel gemakkelijk voor een lezer die van orde en correctheid houdt. Wat betreft chronologie verspringt de auteur voortdurend van personages en tijdszones wat het boek interessant maakt, maar verder houdt hij meestal de chronologische volgorde aan. Toch is het aan de lezer om mondjesmaat te ontdekken hoe de verhoudingen liggen en wat er precies gebeurd is. Aan het einde volgt er dan een knaller van formaat die je absoluut niet zag aankomen.

Erik Vlaminck schrijft over 'gewone' mensen, voor zover forains oftewel foorreizigers gewoon zijn want voor de meesten is dit wel een beetje een speciaal beroep en ze worden toch ook vaak als een aparte bevolkingsgroep gezien. Maar de auteur heeft hier toch de minder gewone kermisuitbater in zijn verhaal getrokken, gezien het onderwerp, het tentoonstellen van 'Un phénomène extraordinaire' is dit waarschijnlijk een heel logische keuze maar toch.

Jean-Baptist Van Hooylandt is de stichter van de kermisfamilie Van Hooylandt maar hij getuigt toch van een zeer extreme ongevoeligheid tegenover andere mensen en dan specifiek tegenover vrouwen, de woorden die hij bezigt, zijn zoals ze zeggen 'niet voor herhaling vatbaar'. Het geweld dat de man zowel fysiek als mentaal of emotioneel gebruikt, loopt de spuigaten uit en roept braakneigingen op, toch alleszins bij mij. En hij is niet de enige in zijn familie, zijn kleinzoon Arthur die een kindermolen uitbaat en die nu in de huidige tijd verhaald wordt, lijkt van hetzelfde laken een broek gekregen te hebben, de vrouwonvriendelijke uitspraken vliegen je om de oren. Ik moet zeggen dat ik daardoor een zekere aversie ontwikkelde tegen het boek en het lezen ervan me niet zo goed afging. Daardoor apprecieerde ik het veel minder dan de meeste lezers want het boek krijgt blijkbaar van de meesten een heel goede quotering.

Suikerspin zorgde dus voor twijfel of het een goed boek was, want als je het achteraf overschouwt, is het boek wél heel erg goed opgebouwd en het leest ook vlot. Daar is een zekere herkenbaarheid ook niet vreemd aan, het boek speelt zich voor een groot stuk af in de streek en zelfs in de stad waar ik woon en vlakbij waar ik als kind opgroeide was een 'remise' waarover sprake, maar écht vlakbij dus en dat was een beetje griezelig bij het lezen.

Ik las dit boek voor de plaatselijke leesclub die bij dit schrijven nog moet plaatsvinden en ook al lag het me minder toch weet ik wel zeker dat dit boek me gaat bijblijven. Daar zorgt het onderwerp namelijk voor en de walging die ik vaak voelde door zowel het taalgebruik van twee mannen van de familie Van Hooylandt als hoe vrouwen behandeld worden door hen en dan al helemaal als het over de Siamese zusjes Joséphine en Anastasia ging. De uitermate grote betrokkenheid tot sociale problematieken van de auteur is een punt dat in Suikerspin heel erg naar voor komt en de reden is dat dit een goed boek is maar ook de plotopbouw is fantastisch goed.

Uitgeverij: Wereldbibliotheek (2008) - 286 blz.

Dode zielen zingen niet - Jussi Adler-Olsen, Line Holm & Stine Bolther

Carl Mørck heeft de politie verlaten. Hij probeert zijn draai te vinden als auteur wanneer hij een verontrustende geluidsopname in handen krijgt. Een oudere vrouw is vier jaar eerder bijna vermoord door haar man, die daarna zelfmoord heeft gepleegd. De geluidsopname werpt nieuw licht op deze reeds gesloten zaak.

Carl gaat ermee naar afdeling Q, waar Rose en Assad de moed erin proberen te houden. De sfeer wordt er niet beter op door de komst van een nieuwe collega, de mysterieuze Deens-Franse politievrouw Helena Henry. Rose is ervan overtuigd dat Helena iets verbergt en begint haar eigen onderzoek naar de vrouw.

*****

'Jussi Adler-Olsen was duidelijk: tien boeken over afdeling Q, niet meer. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan: samen met Stine Bolther en Line Holm maakt de serie een verfrissende doorstart.' En op deze manier krijgt Serie Q dus toch een vervolg en dat valt absoluut niet te betreuren, integendeel, het verhaal leest als vanouds met dezelfde spanning én humor.

Jussi Adler-Olsen (Kopenhagen, 1950) is met zijn thriller-serie over Afdeling Q enorm populair geworden daar getuigen de vele vertalingen van maar ook de verschillende verfilmingen. Toch zocht hij al vanaf 2021 naar schrijvers die hem zouden kunnen opvolgen en hij vond er zelfs twee: Stine Bolther en Line Holm en in 2022 werd het startschot gegeven voor hun samenwerking. Wat later werd hij echter onverwachts heel erg ziek waardoor hij niet zoveel heeft kunnen samenwerken met hen als gepland maar hij is enorm tevreden van het resultaat. Bij het volgende deel is hij wel meer betrokken maar het schrijven zelf laat hij volledig over aan dit schrijversduo. In een interview met Hebban deed hij dit uit de doeken.

Line Holm & Stine Bolther vormen dus het duo dat de fakkel overgenomen heeft om Serie Q toch terug tot leven te brengen. Line Holm (Hadsten, 1975) is onderzoeksjournalist en werd genomineerd voor de meest prestigieuze Deense prijs voor journalistiek en schreef twee journalistieke boeken. Stine Bolther (Kalundborg, 1976) is televisiepresentator, journalist, werkte als juridisch en misdaadverslaggever en schreef verschillende boeken waaronder true-crimebestsellers. Samen hadden ze als Holm & Bolther reeds twee thrillers uitgebracht en nu schrijven ze dus samen Serie Q.

Jussi Adler-Olsen stopte dus na 10 boeken met de serie en dit is zeker te merken in dit boek, Carl Mørck was de drijvende kracht achter het cold case team maar hij wordt op een serieus zijspoor gezet in de heropstart van de serie. Hij heeft echter nog wel degelijk een rol te vervullen net zoals Gordon die elders aan het werk is. Dus schieten er nog Assad en Rose over en er is twijfel of Afdeling Q wel zal blijven bestaan. Er wordt echter een nieuw misschien toekomstig lid gevonden en dat is Helena Henry. Het is een thema binnen het team en dus heeft ook zij een verleden dat haar parten speelt en ze heeft ook wat speciale karaktertrekjes, ze past dus helemaal in het team maar Rose is daar helemaal niet van overtuigd, integendeel zelfs. Het geeft de nodige spanning binnen het team maar het zorgt ook voor een geweldige dynamiek in het verhaal waar de lezer veel plezier aan beleeft.

Het verhaal is geweldig goed geconstrueerd. De dader leren we kennen van in het begin en hij speelt een grote rol in de verhaallijnen. Als lezer weet je dus doorheen het verloop van het verhaal waar het om draait maar Afdeling Q tast heel erg lang in het duister. Er gebeuren verschillende misdaden die ze ook helemaal niet kunnen koppelen maar het is zeer boeiend om te lezen hoe ze uiteindelijk de verschillende puzzelstukjes toch kunnen leggen en zo de dader in het zicht krijgen, maar dan zitten we al zo goed als aan het einde van het boek.

Naar de gewoonte van Jussi adler-Olsen heeft dit schrijversduo aan de verschillende spelers in dit boek een verhaal en een gezicht gegeven en dat is alleen maar toe te juichen, het maakt het heel erg realistisch. Ook maatschappelijke thema's worden ingebouwd in het boek waardoor de lezer zich betrokken voelt bij de verschillende personages en ze nog meer tot leven komen. En dan is er nog de humor die regelmatig de kop opsteekt waardoor het leesplezier nog maar eens verhoogd wordt.

Dode zielen zingen niet is absoluut een top-vervolg van Serie Q, het schrijversduo Holm & Bolther heeft de fakkel met verve overgenomen. Het was echt heel fijn om terug ondergedompeld te worden in het kleurrijke cold case team en het was een verhaal om U tegen te zeggen. Het is boeiend en met humor geschreven en het werd nog super spannend. Laat die volgende verhalen van Afdeling Q maar komen!

Eerder: De vrouw in de kooi, De fazantenmoordenaars, De noodkreet in de fles, Dossier 64, Het alfabethuis, Het marco-effect, De grenzeloze, Selfies, Slachtoffer 2117, Natriumchloride, Eén raam, geen sleutel

Uitgeverij: Prometheus (2025) - 485 blz.

Oorspronkelijke titel: Døde sjæle synger ikke

Vertaling: Kor de Vries

Ik ga naar de schapen - Marieke De Maré

Dit is een verhaal over vaders, moeders en kinderen, maar bovenal en in het bijzonder over vijf mensen. Een van hen gaat vaak naar de schapen, een ander bestrijdt insecten, nog een ander maakt beelden van was. Iemand legt doden af en nog iemand anders kijkt naar niets.

In alles wat ze doen duikt een vraag op die nooit hardop wordt gesteld. Waarom voelen zij zich zo onlosmakelijk met elkaar verbonden en willen zij het liefst aan anderen kunnen vertellen: 'Met ons gaat alles goed.'

Ik ga naar de schapen gaat over zwijgen, kijken, vasthouden en loslaten. En ook over graag leven. Maar hoe doe je dat alweer?

**

Marieke De Maré (1985) studeerde Dramatische Kunsten optie Woordkunst aan het Herman Teirlinck Instituut Antwerpen, geeft les aan verschillende kunstacademies, is radio- en theatermaker en nu ook auteur. In 2020 debuteerde ze met Bult en Ik ga naar de schapen is haar tweede roman, dit jaar kwam er ook nog een verhalenbundel uit die ze samen met Lara Taveirne maakte, beiden zijn sinds 2023 stadsschrijver in Brugge.

Ik ga naar de schapen is een heel erg dun boek dat je zo uit hebt en de auteur heeft dan ook nog heel veel witruimte gelaten waardoor er zit heel veel 'stilte' zit in het boek en verschillende delen doen daarbovenop poëtisch aan. Het feit wil nu dat poëzie aan mij voorbij gaat, sterker nog, een écht gedicht krijg ik zelfs gewoon niet gelezen.

In mijn beleving is het dus een traag boek dat nergens over gaat maar wel leesbaar is omdat er her en der iets inzat dat me wél trok. Ik kan er echter inkomen dat anderen hier wel lovend over zijn, laat je dus vooral door mij niet tegenhouden om het te lezen want misschien is het iets voor jou en lees jij wél wat er niet staat.

Uitgeverij: Vrijdag (2024) - 147 blz.

Het klimaat zijn wij - Jonathan Safran Foer

De wereld redden begint bij het ontbijt

Met zijn bestseller Dieren eten veroorzaakte Jonathan Safran Foer een sensatie: veel van zijn lezers werden vegetariër, of werden zich op z'n minst bewust van hun eetgedrag. Nu pakt hij het grootste thema van deze tijd aan: klimaatverandering.

Om dit onderwerp concreter en daardoor urgenter te maken, herinnert Foer ons aan de kracht van gezamenlijke actie en geeft hij voorbeelden van succesverhalen uit het verleden als stimulans. Op deze manier - die van elk individu slechts een kleine inspanning vergt maar bij collectieve actie uiterst effectief is - kunnen we een van de grootste veroorzakers van klimaatverandering aanpakken: de bio-industrie.

Op zijn geheel eigen en verrassende wijze spoort Foer de lezer aan om na te denken over hoe volgende generaties ons handelen op dit cruciale moment zullen beoordelen. We kúnnen de wereld nog redden, te beginnen met het ontbijt.

Jonathan Safran Foer (Washington D.C., 1977) is een Joods-Amerikaans schrijver van tot nu toe vijf boeken waarvan Het klimaat zijn wij het tweede non-fictie boek is. Voor een deel sluit dit boek aan bij Dieren eten, zijn eerste non-fictie boek alhoewel hij nu volledig de focus legt op klimaat.

Na het lezen van dit boek is duidelijk dat de industriële landbouwindustrie (in de vertaling is dit de bio-industrie) dé manier is om de klimaatverandering aan te pakken en dit duidt hij door tal van wetenschappelijke onderzoeken aan te halen.

Maar Foer is ook een verteller en zijn opleiding in filosofie komt naar bovendrijven. De opbouw en zelfs de schrijfstijl is soms best speciaal te noemen, zo is er een volledig hoofdstuk gewijd aan een 'Discussie met de ziel' en dat mag je letterlijk nemen. Een ander hoofdstuk 'Hoe voorkomen we een grote uitstervingsgolf?' is dan weer een opsomming van punten in verschillende lijsten.

Foer pretendeert niet om het allemaal beter te weten en al zeker niet om het zelf 'beter' te doen, hij neemt in dit boek een heel erg kritische houding aan tegenover zichzelf. We MOETEN veranderen maar we DOEN het NIET. Dit boek is ondertussen al van 2019, van 6 jaar geleden dus en de klimaatcrisis wordt steeds maar urgenter. De vraag in dit boek is daardoor niet meer hoe we de verandering kunnen omkeren en zelfs al niet meer of we ze kunnen stoppen. Foer draagt hier wél een manier aan waardoor we een grote bijdrage kunnen leveren om nog enigszins iets te doen maar tegelijk stelt hij ook hoe moeilijk net déze keuze is.

Als verteller verweeft Foer vele uitweidingen in het boek en dan gaat het over historische feiten en wetenschappelijke gebeurtenissen maar even goed over zijn eigen familiegeschiedenis en zelfs het sterfbed van zijn grootmoeder komt aan bod, het maakt het boek heel erg leesbaar.

Waar Dieren eten van in het begin duidelijk is waar het over gaat, heeft Het klimaat zijn wij een aanloop nodig om tot dat punt te komen. Maar het is wél een boek dat de lezer aanspoort IETS te DOEN, om ACTIE te ondernemen bij 'de grootste crisis aller tijden' wat tegelijk een simpele maar ook moeilijke opgave is. Het klimaat zijn wij is zeker een erg interessant boek dat je wel móét aanspreken en dat ook doet. 'Het klimaat zijn wij!'

Eerder: Dieren eten

Uitgeverij: Ambo|Anthos (2019) - 246 blz. (247-280 Noten, Bibliografie en Dankbetuiging)

Oorspronkelijke titel: We Are the Weather

Vertaling: Patty Adelaar

Terugkeer - Michael Berg

Een jonge alleenstaande moeder verdwijnt onder mysterieuze omstandigheden

Na een traumatische ervaring bij de Amsterdamse politie solliciteert Alex Nievelsteijn op de eerste de beste vacature en wordt hij hoofd van het coldcaseteam Zuid-Limburg. De terugkeer naar zijn geboortegrond betekent een weerzien met zijn verstandelijk gehandicapte zusje maar ook met zijn vader, met wie hij nooit een goede verhouding heeft gehad. Alex' eerste cold case is de vermissing van een jonge alleenstaande moeder. Terwijl hij jacht maakt op een seriemoordenaar, wordt Limburg opgeschrikt door de gruwelijke vondst van menselijke botten in een groeve.

****

Michael Berg (Heerlen, 1956) studeerde Nederlands en was leerling aan de Kleinkunstacademie. Hij was even zanger/muzikant en werkte meer dan 20 jaar voor de Publieke Omroep als interviewer, presentator en documentairemaker. Hij schreef onder andere liedjes voor radio, tv, theater en talloze artiesten maar ook radioteksten, columns en hoorspelen. In 2004 verhuisde hij dan naar Frankrijk om zich volledig aan het schrijven te wijden en in 2008 kwam zijn eerste thriller uit. Sinds 2017 woont hij weer in zijn geboortestreek in Zuid-Limburg. Terugkeer is de eerste van een trilogie en speelt zich hier ook volledig af, zijn eerdere thrillers speelden vaak in Frankrijk. Zijn boeken wonnen enkele prijzen of belandden op de shortlist ervan. 

Deze eerste in de nieuwe serie van Michael Berg is een schot in de roos. De auteur kent de streek op zijn duimpje en dat is hier een groot pluspunt, de streek komt helemaal tot leven en dit vanuit meerdere oogpunten van kinderen over tieners tot de plaatselijke bevolking inclusief de machthebbers. Alex wordt hoofd van een coldcaseteam en het moet gezegd dat het absoluut doet denken aan de Serie Q met Carl Mørck van Jussi Adler-Olsen en ook dit op meerdere gebieden. De personages zijn kleurrijk en hebben allen een rugzakje, alleen de humor miste in vergelijking met Serie Q.

De plot van Terugkeer is zeer goed geconstrueerd en bevat de nodige plotwendingen. Het boek is opgebouwd met twee verhaallijnen waarvan eentje 'eerder' speelt en waar je een ontvoerde jonge alleenstaande moeder volgt. Verder is alles netjes chronologisch op wat terugkijk na van Alex op zijn recente en minder recente verleden, we moeten hem immers leren kennen en daar hoort de persoonlijke sfeer zeker wel bij. Verrassend of moeilijk is het dus niet wat als voordeel heeft dat het verhaal vlot, snel en spannend leest. Langs de andere kant leest het wat té gemakkelijk voor een ervaren thrillerlezer, er wordt niet veel inspanning gevraagd, alles werd netjes uitgeschreven en voorgekauwd, enige ruimte voor eigen denkwerk had interessanter geweest. Maar dit neemt niet weg dat het een goed verhaal geworden is dat je met veel plezier leest.

Het is vooral het onderzoek naar de verdwijning van de jonge moeder waardoor je gegrepen wordt in dit boek, dat heeft Berg schitterend gedaan. Hoe je van niets uiteindelijk een 'iets' kan maken en hoe klein ook het een angel blijkt te zijn waaruit je langzaam toch verder komt in het onderzoek. Geweldig om te lezen dit. En uiteindelijk weet Berg de spanning zodanig op te drijven dat je er zelfs je nachtrust voor zou laten.

Terugkeer is de eerste in De mergellandmoorden en nummer twee en drie staan voor volgend jaar op de planning, daar kunnen we niet anders dan naar uitkijken. Terugkeer is een heel erg goede start van de nieuwe trilogie met een sterk verhaal dat heel vlot en spannend geschreven is.

Eerder: Nacht in Parijs, Hôtel du Lac, Het meisje op de weg, Broertje, Een echte vrouw

Uitgeverij: Ambo|Anthos (2025) - 440 blz.

De beller - Chris Carter

Als je opneemt, begint je ergste nachtmerrie...

Tanya Kaitlin geniet van een rustig avondje thuis als ze een video-oproep ontvangt van haar beste vriendin. Zodra ze die beantwoordt, begint de nachtmerrie: haar vriendin verschijnt vastgebonden en gekneveld in beeld. Tanya krijgt één kans om haar te redden. Daarvoor hoeft ze slechts twee vragen te beantwoorden...

Rechercheur Robert Hunter en zijn partner Garcia worden op de gruwelijke zaak gezet. Al gauw blijkt dat er een seriemoordenaar actief is die zijn slachtoffers stalkt op social media en een verraderlijk spel speelt met hun fouten en verlangens. En dit is nog maar het begin...

****

Chris Carter (Brazilië, 1965) was forensisch psycholoog en dus goed op de hoogte van het gedrag van criminelen. Daar kan hij als thrillerauteur goed gebruik van maken en nu is hij dus voltijds schrijver en wordt zijn reeks rond profiler Robert Hunter in meer dan 20 landen uitgegeven, zijn boeken wonnen verschillende thrillerprijzen. De beller is de achtste in de serie en die gaf hij reeds in 2017 uit.

Het is weer een thriller zoals we van Carter gewoon zijn, ongewone en gruwelijke misdaden zijn ook nu weer van de partij en hij heeft een plot uitgedacht om U tegen te zeggen. Schitterend en met een maatschappelijke implicatie waar de lezer ook zeker eens kan over nadenken. Het boek is geschreven met heel veel vaart waardoor het spanning troef is, de moordenaar zet trouwens ook zijn beste beentje voor net zoals Hunter en Garcia. Het duo verricht onwaarschijnlijk denkwerk om tot een oplossing van de misdaden te komen wat geweldig is om te lezen. Zoals gezegd dus een zeer goede plot met enkele zeer verrassende wendingen.

De auteur heeft een gemakkelijke schrijfstijl met korte snelle hoofdstukken die hij steevast laat eindigen in een kleine cliffhanger die kortelings daarna opgehelderd wordt en hij gebruikt bepaalde uitdrukkingen die om de haverklap terugkomen, deze zijn echter een kleine reden tot ergernis, alleszins toch bij deze lezer.

De beller is absoluut een zeer goede en spannende thriller die garant staat voor verschillende uurtjes leesplezier waardoor je weer uitkijkt naar een volgende vertaling in de Hunter-serie, nummer 9 staat op de planning voor eind dit jaar.

Eerder: De Crucifix Killer, Gezicht van het kwaad, Jager in de nacht, De beeldhouwer, Een voor een, De beste vriend, Ik ben de dood

Uitgeverij: Harper Collins (2025) - 364 blz.

Oorspronkelijke titel: The Caller (2017)

Vertaling: Erik de Vries

De maas - Wim Peumans

Het wonderlijk rijke verhaal van een rivier met vele levens: van bron tot monding, door Frankrijk, België en Nederland

De bijna 1000 kilometer lange Maas is een bron van leven, met karakteristieke fauna en flora. Een landschapsbeeldhouwer, archeologische site, vereringsplaats, historisch kruispunt, politieke grens, economische slagader, militair-strategische as en muze voor kunstenaars. Millennialang zochten volkeren haar op en leerden ze om te gaan met de grillige Maasvloeden. Vandaag zijn miljoenen mensen afhankelijk van deze bijzondere waterloop voor hun drinkwater.

Een genuanceerde mix van nature writing, geschiedenis en wetenschap dompelt de lezer onder in de natuurlijke en culturele leefwerelden van de rivier. Deze allereerste biografie van de Maas is een meeslepende mozaïekvertelling over hoe plant, dier, mens en rivier innig met elkaar verweven zijn.

Wim Peumans (Tongeren, 1984) studeerde politieke wetenschappen en behaalde een doctoraat in sociale en culturele antropologie aan de KU Leuven. Hij is auteur van academische boeken en voor het bredere publiek schreef hij met De Maas zijn derde boek. Eerder schreef hij Jan Peumans. Een zachte anarchist (2019) en Habibi. Het lief en leed van lgbt-moslims (2021). Verder geeft hij lezingen, doet aan consultancy en freelance schrijfopdrachten.

De auteur deed drie jaar veldwerk en literatuuronderzoek voor De Maas en dat merk je absoluut bij het lezen van dit boek, het staat bol van kennis over allerlei onderwerpen en dat mag je gerust breed zien. Geschiedenis, politiek, economie, natuur, visserij, religie, kunst... het zit er allemaal in en daarbovenop wilde de schrijver een bijdrage leveren aan de grootste uitdagingen in onze tijd: de klimaatcrisis en het massale verlies aan biodiversiteit. De lijst van geraadpleegde bronnen was lang, zéér lang.

Het boek bevat 20 hoofdstukken en ruwweg vertrekt hij van de bronnen om zo op te schuiven naar de monding. Maar helemaal juist is dit niet, Peumans verspringt heel dikwijls en dat is omdat hij in elk hoofdstuk een thema aansnijdt dat te maken heeft met de rivier en dat kan zich uiteraard op verschillende plaatsen voordoen. Ook in historisch opzicht verspringt het vaak, dan zitten we ergens in de Middeleeuwen om vervolgens weer naar de oertijd gekatapulteerd te worden. Wie fan is van structuur komt in dit boek niet helemaal aan zijn trekken.

De manier waarop hij schrijft is helemaal niet wetenschappelijk maar het is eerder zoals hij zelf in feite zegt, 'een literaire biografie'. En dat is het zeker, de ene keer zit je in een geschiedenis of andere les en in het volgende deel in een verhaal. Zijn taal is bijwijlen bijna poëtisch en soms wat humoristisch om dan wat verder weer 'droog' te worden, dan vliegen de jaartallen en details je om de oren. Dit laatste is het grote minpunt van dit boek, de ontelbare details hadden niet gemoeten. Waarschijnlijk beoogde de auteur volledig te zijn en misschien is dat voor sommigen wel interessant maar voor de gewone lezer zorgde het toch voor verlies van de aandacht.

De Maas is een echt wel goed te lezen en boeiend boek alhoewel je door het ene thema al meer wordt aangesproken dan het andere. Het verhalende gehalte zorgt ervoor dat je als lezer toch allerlei wetenschappelijke kennis binnenkrijgt op een interessante manier en je kennis gaat er op verschillende vlakken flink op vooruit. En je komt ook heel wat 'weetjes' te weten die gewoon leuk zijn. Als pleidooi om zorg te dragen voor de natuur kan het boek ook tellen, de Maas ondervindt de gevolgen van de klimaatcrisis en daarmee ook de zovele miljoenen mensen die afhankelijk zijn van de Maas voor bijvoorbeeld drinkwater. Denk bijvoorbeeld aan de recentelijke overstromingen van 2021, de hoogwaterramp met de hoogst gemeten afvoer ooit.

Uitgeverij: Manteau (2024) - 290 blz. (291-348 Dankwoord, chronologisch overzicht, bronnen...)

De keizer van Gladness - Ocean Vuong

Op een late zomeravond staat de negentienjarige Hai op de rand van een brug in het stadje East Gladness, Connecticut, klaar om te springen. Dan hoort hij iemand roepen aan de overkant van de rivier. De stem is van Grazina, een bejaarde dementerende die hem overhaalt een ander pad te kiezen. De ontheemde en radeloze Hai wordt al snel haar mantelzorger. In de loop van een jaar ontstaat er tussen dit onwaarschijnlijke duo een levensveranderende band, gebaseerd op empathie, spirituele bezinning en hartzeer - een band met de kracht om Hais relatie tot zichzelf, zijn familie en een wankelende gemeenschap te veranderen.

Ocean Vuong volgt de cycli van geschiedenis, herinnering en tijd om te laten zien hoe liefde, arbeid en eenzaamheid de fundamenten van het Amerikaanse leven vormen. In de kern is De keizer van Gladness een gedurfde epische vertelling over wat het betekent om aan de zelfkant van de maatschappij te leven en de wonden onder ogen te zien die onze collectieve ziel blijven achtervolgen. Vuongs karakteristieke schrijfstijl, die rauwheid paart aan elegantie door middel van tederheid, schittert volop in dit verhaal over verlies, hoop en de vraag hoever we willen gaan om een van de meest vluchtige genades van het leven te bemachtigen: een tweede kans.

****

Ocean Vuong (Ho Chi Minhstad, 1988) is een Vietnamees-Amerikaanse dichter, essayist en schrijver. Op zijn tweede vluchtte het gezin uit Vietnam omdat zijn moeder van gemengde afkomst was en ze hun leven niet zeker waren, zo belandden ze uiteindelijk in Hartford in Connecticut. Vuong leerde pas op zijn elfde lezen en daarmee was hij de eerste in zijn familie. Na de Glastonbury High School studeerde hij eventjes marketing maar schreef zich daarna in aan het Brooklyn College waar hij een bachelor in 19e-eeuwse Engelse literatuur deed, daarna deed hij nog een masteropleiding poëzie aan de New York University in Northampton waar hij later een vaste aanstelling als docent creatief schrijven kreeg. Zijn debuutroman Op aarde schitteren we even verscheen in 2019, na de dood van zijn moeder verscheen in 2022 een dichtbundel De tijd is een moeder en nu in 2025 verscheen dan zijn tweede roman De keizer van Gladness. Vuong ontving verschillende prijzen voor zijn werk en er volgden vele vertalingen.

Het boek start heel erg interessant met de gevoelens en emoties van Hai die enorm worstelt met zijn levenssituatie op dat moment tot hij dan een stem hoort, ergens. Een heel intrigerend begin moet gezegd en dit was meteen de reden waarom ik dit boek een kans wilde geven. Ocean Vuong heeft een zeer beschrijvende en soms zelfs dichterlijke schrijfstijl die heel natuurlijk aanvoelt om te lezen en dat was meteen van in het begin duidelijk. Later bleek hij zelfs ook met enige humor te schrijven, het las dus heel erg vlot. Meestal dan toch want er waren ook momenten dat het toch ietsje minder boeiend was en wat langdradig.

De auteur heeft het leven van Hai voortreffelijk weergegeven maar ook de lelijke kant van het bestaan aan de onderzijde van de samenleving neemt een grote plaats in en dan mogen we ook het leven van een dementerende vrouw en hoe familie en de samenleving daar naar kijken niet vergeten. Door de manier waarop Vuong dit schreef, kan de lezer niet anders dan meeleven en -voelen, je kruipt als het ware in het hoofd van Hai maar ook in de andere personages kan je je inleven.

Het verhaal situeert zich in de tijdspanne van 1 jaar maar doorheen het boek kom je het levensverhaal van zowel Hai als Grazina te weten en dat was zeker niet min, vluchten voor het Rode leger en ook druggebruik komen aan bod. Schitterend was de keuze van de auteur om een groot deel van het verhaal te plaatsen in de keuken van een fastfoodketen, het legt de lelijkheid van de samenleving helemaal bloot. Maar wat vooral opviel in heel het boek was het mededogen en de vriendschap en liefde tussen zelfs wildvreemde mensen en dan al zeker bij diegenen die zo goed als niets hebben in het leven en helemaal aan de onderkant van de samenleving staan. Dat was werkelijk mooi om te lezen en inspirerend.

De keizer van Gladness is een boek dat meestal heel erg vlot leest maar ook wat mindere momenten kent. Er is heel wat afwisseling in te lezen over verschillende onderwerpen en dat kan soms veel zijn. Je moet absoluut ook openstaan voor een soms fantasievolle rit, zeker als Grazina haar vergeet-episodes heeft, het klinkt soms absurd. Maar dat gevoel krijg je soms ook bij andere delen in het boek. Het boek heeft ook niet echt één verhaal maar is meer een opeenstapeling van allerlei kleine verhaallijnen of gedachten over allerlei onderwerpen. Ik zou het drie sterren quoteren maar het boek is toch beter dan dat, dus maar eentje erbij, het boek raakt je wel en blijft ergens toch ook hangen in je gedachten. 

Uitgeverij: Hollands Diep (2025) - 410 blz.

Oorspronkelijke titel: The Emperor of Gladness

Vertaling: Johannes Jonkers

Dieren eten - Jonathan Safran Foer

Tot enkele jaren geleden was Jonathan Safran Foer afwisselend vegetariër en vleeseter. Toen hij echtgenoot en vader werd, stelde hij zichzelf de vraag: waarom eten we dieren? En zouden we ze ook eten als we wisten hoe ze op ons bord terechtkomen?

In een briljante synthese van filosofie, literatuur, wetenschap en undercoverjournalistiek onderzoekt Jonathan Safran Foer in 'Dieren eten' de verschillende verhalen die we onszelf vertellen om ons eetgedrag te rechtvaardigen - van folklore tot populaire cultuur, van familietradities tot westerse mythen - en laat hij zien hoe die verhalen onze onwetendheid in stand houden.

Dieren eten is een boek van sterke morele gedrevenheid en grote ruimhartigheid, voor mensen en voor dieren. Het is geschreven met de stilistische brille en creativiteit die Foers twee vorige boeken tot bestsellers maakten. Het resultaat is een prikkelend en uitdagend boek over de verhalen die ons verteld worden – en de verhalen die ons verteld moeten worden.

Jonathan Safran Foer (Washington D.C., 1977) studeerde filosofie aan de Princeton University en zijn thesis resulteerde in 2002 in een eerste boek Alles is verlicht. Non-fictieboek Dieren eten van 2009 is zijn derde van de vijf die hij tot nog toe schreef.

De auteur heeft heel veel onderzoek gedaan voor dit boek en dat merk je wel degelijk. Daardoor is het wetenschappelijk onderbouwd maar het boek is meer dan dat. Hij heeft gesproken met vegetariërs en veganisten, traditionele veehouders, vertegenwoordigers van grote bio-industriebedrijven maar ook met medewerkers in zulke grote bedrijven die getuigen van de praktijken daar. Het boek begint ook met een illegaal bezoek aan een bio-industriebedrijf waarbij de auteur de daver op zijn lijf had. Zijn persoonlijke ervaringen doorheen zijn leven completeren het geheel.

De auteur heeft een heel erg vlotte manier van schrijven en door vanuit zijn persoonlijk verhaal te vertrekken, wordt de lezer begeleid in een traject om zelf te ontdekken wat er speelt in de sector. De ethische kant primeert absoluut in dit verhaal, zijn filosofische opleiding zal hier wel niet vreemd aan zijn. Maar er spelen ook andere vragen, zoals bijvoorbeeld de maatschappelijke, economische en milieu effecten van het eten van dieren. Hij belicht diverse kanten van het hele verhaal.

Jonathan Safran Foer heeft er een heel leesbaar boek van gemaakt dat je op verschillende manieren wegwijs maakt in de wereld van het eten van dieren. Maar het is vooral het dierenwelzijn dat Foer nauw aan het hart ligt en als je de verhalen hier leest, weet je dat dierenwelzijn geen prioriteit is in de bio-industrie die zorgt voor het grootste deel van de vleesconsumptie, integendeel zelfs. Soms kan je niet anders dan walging voelen voor wat mensen dieren aandoen, dieren die niet meer beschouwd worden als levende wezens maar als producten.

Dieren eten is een boek dat je ogen opent en een keerpunt is, na het lezen van dit boek ben je niet meer dezelfde. De klimaatimpact van het houden en eten van dieren is trouwens gigantisch en ook dit heeft de auteur hier goed belicht. Het boek mag dan al 15 jaar geleden gepubliceerd zijn, het is absoluut nog actueel.

Uitgeverij: Ambo|Anthos (2009) - 336 blz.

Oorspronkelijke titel: Eating Animals

Vertaling: Otto Biersma en Onno Voorhoeve

De tunnel - Anna Woltz

Londen 1940. Vier jonge mensen, vier levens.

Zonder de bommen hadden ze elkaar nooit ontmoet.

Dit is ons verhaal.

We leren elkaar kennen diep onder de grond, in de tunnels van de Ondergrondse. Elke nacht schuilen we daar voor de bommen die Londen verwoesten.

Quinn is vijftien. Ze is van huis weggelopen met een tas vol juwelen en ze wil de wereld veranderen. Jay beneemt me de adem. Hij is alles kwijt, dus regels kunnen hem gestolen worden. Sebastian is Quinns grote broer, maar ze noemt zijn naam niet. Voor zijn familie bestaat hij niet meer.

En ik? Ik ben Ella, net een jaar ziek geweest. Ik was onzichtbaar - maar toen kwam de tunnel.

*****

Anna Woltz (Londen, 1981) groeide op in Den Haag, is Nederlands kinderboekenschrijfster, werkte als journalist en nu is ze fulltime schrijfster. Op haar vijftiende schreef ze een jaar lang columns voor de Volkskrant over haar leven op school en deze werden in 1998 gebundeld in Overleven in 4b. In 2002 kwam dan haar eerste kinderboek uit Alles kookt over en sindsdien verschenen er nog tal van boeken die in vele talen vertaald werden. Ze ontving verschillende prijzen zoals de Gouden Griffel voor Gips en de Zilveren Griffel voor Alaska en De tunnel.

De tunnel wordt helemaal vanuit het oogpunt van Ella verteld, zij is de ik-persoon en het is via haar dat je de andere personages leert kennen. Vanaf de eerste bladzijde weet je al dat er van de vier jonge mensen slechts drie zullen overleven maar het hoe en wie dat zal pas aan het einde prijsgegeven worden. In september 1940 begint de Blitz en de start hiervan is ook het beginpunt van dit boek. De vier kennen elkaar niet buiten broer en zus uiteraard, maar ze leren elkaar al heel snel kennen en verzeilen samen in een tunnel in de Ondergrondse.

De auteur heeft het leven tijdens de Blitz die toch wel 8 maanden duurde heel realistisch weergegeven maar er speelt veel meer in dit boek dan het oorlogsgebeuren. Woltz heeft haar personages ook op een interessante en boeiende manier psychologisch uitgediept, ze hebben elk persoonlijke problemen die hun in de weg zitten en het zijn stuk voor stuk zoekende jongeren. Het boek draagt een heel positieve boodschap uit en dat maakte het eens zo mooi om te lezen. Je kan niet anders dan begaan zijn met de verschillende personages die zichzelf zo langzamerhand vinden.

De tunnel is een heel erg mooi en hoopvol boek. Doorheen een indringend verhaal heeft Anna Woltz het leven van de Londense bevolking tijdens de aanhoudende reeks bombardementen van september 1940 tot mei 1941 goed weergegeven én daarnaast kwamen enkele maatschappelijke problemen aan bod. Ook de belevingswereld van jongeren in deze context maar die breder kan doorgetrokken worden, heeft ze goed verwoord. De tunnel is absoluut een aan te raden boek en zeker ook heel mooi voor volwassenen.

Eerder: Alaska

Uitgeverij: Querido (2021) - 231 blz.

Schaduwspel - Cilla & Rolf Börjlind

Een lichaam in een afgelegen Zweeds bos

Een oude Sami-offerplaats

Een gemeenschap die leeft in angst

Wanneer in het bos bij Slagtjärn een lichaam wordt gevonden in een mierenhoop, wordt Olivia Rönning ingeschakeld om de politie te helpen. Het lichaam is bezaaid met bijtwonden en het hoofd ontbreekt. Er zijn geen vingerafdrukken in de registers te vinden en niemand is vermist gemeld. De bloedsporen die worden aangetroffen bij een oude Sami-offerplaats veroorzaken onrust in het dorp. Hoewel de gemeenschap openstaat voor buitenstaanders, groeit de spanning, mede door de aanwezigheid van een geïsoleerde fascistische familie. De dorpelingen zijn terughoudend om mee te werken met de politie, waardoor Olivia uiteindelijk de hulp moet inschakelen van Tom Stilton en Mette Olsäter.

*****

Cilla en Rolf Börjlind is een schrijversduo en ze zijn met dit boek aan hun negende in de Rönning & Stilton-serie toe. In Zweden zijn het de gevierde scenarioschrijvers van onder andere Martin Beck, Arne Dahl en Springvloed, deze laatste is trouwens de serieverfilming van hun eerst twee boeken.

Het was een feest om de vaste personages weer te ontmoeten ook al is het op Stilton en Olsäter lang wachten dit keer, de auteurs hebben hier de absolute hoofdrol toebedeeld aan Olivia Rönning en dat is helemaal ok. Ze komt terecht in een politiekorps waar niet iedereen haar genegen is, dit zorgt voor de nodige spanningen maar het is ook tegelijk voor de lezer weer boeiend om te lezen en soms zelfs wat te gniffelen. Ze krijgt echter wel heel veel hulp van het enige vrouwelijke teamlid dat het korps rijk is, Emmy Sunna en zij blijkt een zeer goede politieagente te zijn.

Als je dit keer al kunt spreken van enige maatschappelijke relevantie dan is het hoe het leven in een kleine dorpse gemeenschap eraan toe gaat waar iedereen elkaar kent maar waar toch ook wat strubbelingen zijn tot zelfs haatgevoelens aan toe. Ook het jachtgebeuren komt aan bod, Olivia zit er zelfs middenin aangezien ze overnacht in een jachthut die zich even buiten het kleine dorpje bevindt. Verder in het boek komt er een zeer dieronvriendelijke praktijk aan het licht die absoluut niet algemeen bekend is, ik had er alleszins nog nooit van gehoord.

Wat betreft de plot kunnen we niet anders dan lovend zijn. De auteurs hebben op een vakkundige manier verschillende lijnen uitgezet, er is een lichaam gevonden maar er spelen ook nog dingen mee van 20 jaar geleden. Het is zeer interessant om het onderzoek hierin te volgen. En spannend is het zeker ook, de setting speelt hierin een rol maar het zijn vooral de plotwendingen die een groot aandeel hebben. Maar ook de onbekende en duistere figuren die in het kleine plaatsje rondwaren dragen hierin bij. Het resultaat is alleszins dat je niet anders kan dan steeds maar verder lezen en dan nog in sneltreinvaart.

Schaduwspel is een geweldig goed boek, het heeft een zeer goed uitgedokterde plot met verrassende plotwendingen waarvan je de laatste helemaal niet zag aankomen en het is dan nog super spannend. Het leesplezier lag dus bij dit negende deel zeer hoog wat je van de paar vorige delen minder kon zeggen. Dat het een zeer filmisch boek is, hoeft geen betoog meer denk ik.

Eerder: Springvloed, De derde stem, Zwarte dageraad, Wiegelied, Koudvuur, Bevroren goud, De samaritaan, Het oog van de nacht

Uitgeverij: A.W. Bruna (2025) - 361 blz.

Oorspronkelijke titel: Skugga över Slagtjärn

Vertaling: Corry van Bree

Twee gezichten - Steve Cavanagh

Elly Parker helpt een uiterst charmante vreemdeling.

Ze weet niet dat hij een UITERST DODELIJKE MOORDENAAR is...

Influencer Elly Parker heeft het ideale leven als internetcelebrity, en iedereen weet dat ook. Ze staat bekend om haar behulpzaamheid. Als ze door een affaire van haar man alles dreigt te verliezen, kijkt de hele wereld mee. Maar zelfs op haar dieptepunt is ze bereid om anderen te helpen - iets waardoor ze het slachtoffer wordt van een sadistisch spel, en ze in een nog grotere nachtmerrie terechtkomt. De enige die haar kan helpen is voormalig oplichter en advocaat Eddie Flynn, die een zaak moet aannemen waarin niets is wat het lijkt. Als een uiterst wrede, onzichtbare figuur de gebeurtenissen manipuleert, is iedereen in gevaar - inclusief Eddie en zijn familie.

****

Steve Cavanagh schreef met dit boek reeds zijn negende Eddie Flynn-thriller en ook deze is weer schitterend om te lezen. Flynn werkt nog steeds samen met zijn team met zeer verschillende maar elkaar goed aanvullende personages en het was weer een fijne ontmoeting.

De auteur heeft een geweldig goede plot geconstrueerd met een zeer uitgekookte moordenaar. De plotwendingen waren verrassend en origineel met aan het einde zelfs een wending waarbij je zomaar van je stoel kan vallen. Er zijn trouwens ook meerdere verhaallijnen waar het team zijn tanden in moet zetten en waarbij zowel Eddie's familie als het team in gevaar komt te verkeren. Geen sinecure voor Cavanagh om de lezer het overzicht te kunnen laten houden maar hij slaagt hier wonderwel goed in en het zorgt ervoor dat je als lezer helemaal aan het boek gekluisterd blijft.

Ook nu waren de rechtbankverklaringen en ondervragingen van de bovenste plank, en je krijgt als lezer weer een goed inzicht in hoe het er zoal aan toe gaat en wat precies het 'recht' is of de 'waarheid'. Het is toch wel een beroep apart waar niet iedereen voor in de wieg gelegd is. De rechtbankverhalen waren subliem en om van te smullen!

Steve Cavanagh maakt het de lezer niet moeilijk, goede aanduidingen bovenaan de meestal korte hoofdstukken en een gemakkelijke en zeer toegankelijke schrijfstijl wat het leesplezier alleen maar bevordert. Daardoor is er ook heel wat afwisseling zodat je bij de les blijft en ook steeds maar wil verder lezen, de vele spannende momenten en spitsvondigheden in het verhaal zitten hier ook zeker voor iets tussen.

Twee gezichten is weer een authentieke Eddie Flynn-thriller waar je volop van kan genieten en laten verrassen door de vele plotwendingen en zeker ook door het geweldig goed opgebouwde en soms humoristisch verhaal. Cavanagh schrijft zeer filmisch en hier zorgen onder andere de verschillende interessante personages voor. Je kan alleen maar bewondering hebben voor de vindingrijkheid waarmee de auteur te werk gaat, Steve Cavanagh is en blijft een top-auteur!

Eerder: Geen tijd om te sterven, De getuige, Dert13n, Het pleidooi, Verdraaid, Fiftyfifty, Advocaat van de duivel, De handlanger, Moorddeal, Getuige nr. 8

Uitgeverij: Luitingh-Sijthoff (2025) - 395 blz.

Oorspronkelijke titel: Two Kinds of Stranger

Vertaling: Fons Oltheten

Augustus - John Williams

'Ik trof Rome aan in baksteen en liet haar na in marmer' (Augustus, 14 n. Chr.)

In zijn derde grote roman, winnaar van de National Book Award, vertelt John Williams het verhaal van de stichter van het Romeinse rijk, wiens grootsheid even legendarisch was als zijn grenzeloze ambitie: Augustus. Vanaf de moord op zijn oom Julius Caesar tot aan de laatste dagen van het keizerrijk volgen we Augustus op zijn tocht over het glibberige pad van de macht: niemand is te vertrouwen, de senaat wordt beheerst door eigenbelang en allianties zijn even snel gevormd als gebroken.

Augustus is een meerstemmige roman: via de gefingeerde brieven, dagboekaantekeningen, memoires en reisverslagen van historische figuren als Marcus Antonius, de dichter Cicero en augustus' dochter Julia, maar ook van een eenvoudige soldaat in de legers van de keizer, verrijst het levensechte beeld van een man die ervan droomt het corrupte Rome te bevrijden van het wispelturige juk van megalomane warhoofden en roofzuchtige rijken. Net als in Stoner en Butcher's Crossing onderzoekt Williams in Augustus waarden als de verantwoordelijkheid van het individu, vriendschap en de zucht naar macht, en weet hij de dilemma's in een mensenleven als geen ander invoelbaar te maken.

***

John Williams (Clarksville, Texas,1922-1994) was journalist, docent en auteur van studieboeken, twee dichtbundels en vier romans waarvan Augustus de laatste is. Met dit boek had hij uiteindelijk toch enig succes wat niet gelukt was met zijn vorige boeken. Maar vooral met de herontdekking en heruitgave van Stoner kreeg hij, na zijn dood weliswaar, eindelijk erkenning, alle vier zijn romans werden heruitgegeven en vertaald en zo ook in het Nederlands.

Augustus is een totaal ander boek dan Stoner en Butcher's Crossing geworden, het gaat niet over Amerikanen dit keer maar wel over de eerste keizer van het Romeinse rijk twee millennia geleden, Augustus (63 v. Chr. - 14 n. Chr.). Maar Williams heeft ook een interessante stijlvorm gekozen, hij maakt ditmaal gebruik van onder andere brieven, dagboeken en memoires. Uiteindelijk werd het hele verhaal van de 18-jarige Gaius Octavius tot aan zijn dood bijna 60 jaar later helemaal chronologisch verteld. Wel telkens vanuit andere oogpunten maar zo heeft Williams een volledig beeld van deze Imperator kunnen schetsen, compleet met psychologische karakterschetsen en emotionele duiding, zowel van Augustus zelf als van de personen die aan het woord zijn. Zeer interessante constructie!

Het is absoluut een historische roman geworden waarin je een goed beeld krijgt van de Romeinse samenleving of toch alleszins van die van de rijkste en belangrijkste historische figuren en het verhaal klopt volledig historisch gezien. Maar door deze speciale vertelstijl is het zeker ook een fictieve roman geworden, het werd een roman waarin de spelers zeer realistisch en levensecht werden neergezet en waar je zelfs kon mee meeleven. Af en toe werd het zelfs spannend.

Toch was het niet altijd een boek om je in te verliezen. De auteur wisselde al eens met de namen maar het was vooral een kluwen van personages, er waren er veel, heel veel en de onderlinge relaties wisselden bijna om de haverklap. Wat vooral trof was hoe licht de Romeinen omgingen met bijvoorbeeld het huwelijk, er werd gescheiden en opnieuw gekoppeld dat het een lieve lust was. De liefde of zelfs maar genegenheid primeerde er totaal niet, vaak waren het voornamelijk politiek doordachte keuzes. Nu is dit zelfs in deze tijd tweeduizend jaar later niet helemaal vreemd, in de hogere kringen wordt daar blijkbaar toch serieus over nagedacht. Het punt is dat het boek dus niet altijd even gemakkelijk leest wat dan het leesplezier toch enigszins temperde.

De lezer krijgt toch de indruk dat John Williams er in de eerste plaats een historische vertelling van heeft gemaakt waardoor de romantische kant niet uit de verf komt. Maar Augustus is zeker een boek dat het lezen waard is, je krijgt een aanzienlijke upgrade in historische kennis en het was toch ook een mooi verhaal. Zeker de moeite dus.

Eerder: Stoner, Butcher's Crossing

Uitgeverij: Lebowski (2014) - 430 blz.

Oorspronkelijke titel: Augustus (1972)

Vertaling: Edzard Krol

Het geschenk - Gaea Schoeters

Plots wemelt het in Berlijn van de olifanten. Algauw wordt duidelijk dat de dieren niet uit de dierentuin komen, maar een geschenk van de president van Botswana zijn. 20.000 olifanten heeft hij de Duitsers cadeau gedaan, als 'dank' voor de verscherpte wetgeving met betrekking tot de invoer van jachttrofeeën.

'Jullie Europeanen willen ons vertellen hoe we moeten leven. Misschien moeten jullie zelf maar eens proberen hoe het is om met megafauna samen te leven.'

De bondskanselier zit met de handen in het haar: hij moet deze crisis snel en daadkrachtig aanpakken. Want straks zijn er verkiezingen en zijn politieke tegenstanders ruiken bloed...

*****

Gaea Schoeters (Sint-Niklaas, 1976) is journalist, librettist en auteur van een reisboek, thrillers en romans en ze schrijft voor kranten en literaire tijdschriften maar ook opera en theater. Ze is vooral bekend van haar roman Trofee dat verschillende nominaties in de wacht sleepte en in verschillende landen in vertaling verscheen.

Het geschenk is een onverwachts goed boek ook al telt het niet zoveel pagina's. Zo verrassend maak je het niet vaak mee, ik zou het zelfs een pareltje durven noemen!

Het onderwerp is waarlijk schitterend gevonden en heel erg origineel: een geschenk van 20.000 olifanten, je moet het maar verzinnen. Maar het gaat hier meer over het waarom en ook over de gevolgen van de gift en het is grappig en ernstig tegelijkertijd. De maatschappelijke betrokkenheid van de schrijfster bleek al uit haar boek Trofee maar hier gaat ze in de overtreffende trap. De verschillende thema's kunnen tellen: het Europese vluchtelingenbeleid en -crisis, de milieuproblematiek, het neokolonialisme maar vooral ook de partij- en machtspolitiek. Ze neemt de partijpolitiek serieus op de korrel en dat levert helemaal geen fraai beeld op, jaloezie, ijdelheid, korte termijn denken en machtswellust om maar iets te noemen.

Het boek geeft ook een korte maar duidelijke inkijk in hoe de systemen in de natuur werken, hoe echt álles met elkaar verbonden is en hoe het menselijk ingrijpen deze beïnvloedt en vaak helemaal in de war stuurt met uiteraard vaak gróte gevolgen.

Het geschenk is een schitterend boek van een geëngageerde en talentvolle schrijfster met heel veel aandacht voor de actualiteit en maatschappelijke relevantie. Een geweldig boek dat aan iedereen aan te bevelen is!

Eerder: Trofee

Uitgeverij: Querido (2025) - 122 blz.

De laatste ochtend - Samuel Bjørk

Op een zaterdagochtend loopt een vrouw de metro van Oslo in met een bomvest, die om 09.07 uur afgaat. De explosie laat de inwoners van de hoofdstad in shock achter en alle eenheden worden in staat van paraatheid gebracht. Dan krijgt journaliste Jessica Blomqvist een telefoontje van een man die beweert achter de aanslag te zitten. Hij vertelt haar dat dit pas de eerste bom is en dat er meer zullen volgen, één per 24 uur...

Rechercheur Holger Munch is met zomervakantie. Mia Krüger heeft haar tweelingzus Sigrid net naar een afkickkliniek gebracht om haar eindelijk van haar verslaving af te helpen. Zowel Munch als Krüger wordt echter met spoed opgeroepen en gedwongen deel te nemen aan een zoektocht die uitmondt in een wanhopige race tegen de kok. De jacht op de dader is geopend - voordat er de volgende ochtend weer een bom ontploft...

****

Samuel Bjørk (1969) is een Noorse zanger, songwriter, toneelschrijver en vertaler van Shakespeare. Door een schrijfwedstrijd werd hij thrillerauteur en was het duo Holger Munch en Mia Krüger geboren met zijn debuut Ik reis alleen uit 2015 dat een internationale bestseller werd. Een Zweedse en Amerikaanse tv-serie zou in de maak zijn, de auteur schrijft dan ook op een zeer filmische wijze.

De laatste ochtend is de zesde in de Holger & Munch-serie en speelt zich chronologisch gezien af na Sneeuwwit de vierde die een prequel was. Mia Krüger is nog piepjong en twijfelt nog steeds aan zichzelf en ook haar keuze om bij de politiediensten te gaan en Holger Munch is net op een langverwachte vakantie.

De auteur heeft een heel erg goede plot in elkaar geknutseld en het is meteen vanaf het begin van het boek raak. Het is een nogal ingewikkeld onderzoek omdat er heel weinig aanknopingspunten zijn en de tijd beperkt is. De dader maakt het hun dan ook niet eenvoudig en blijkt hun steeds een stap of enkele stappen vóór te zijn. Hij blijft ook tot het einde helemaal buiten het vizier zodat je als lezer je al begint af te vragen hoe de auteur hier in hemelsnaam een bevredigend einde aan gaat breien. Maar Bjørk toont zich een zeer kundig auteur, je kan niet anders dan verder lezen en verrast worden door de plotwendingen.

De personages heeft hij heel goed uitgediept en het is fijn om in het vroegere leven van hen te duiken om ze zo beter te leren kennen. Een verrassende keuze van de auteur maar zeker origineel. De persoonlijke beslommeringen krijgen een klein plaatsje en zorgen daardoor voor realistische personages.

De laatste ochtend is een goed opgebouwd en verrassend verhaal dat zorgt voor een heleboel leesplezier, Samuel Bjørk bevestigt zijn reputatie als thrillerauteur. Laat die boeken maar komen!

Eerder: Ik reis alleen, De doodsvogel, De jongen in de sneeuw, Sneeuwwit, De terugkeer van Mia

Uitgeverij: Luitingh-Sijthoff (2025) - 399 blz.

Oorspronkelijke titel: Bomberen

Vertaling: Perpetua Uiterwaal en Liesbeth Huijer

De val van Tammy Davidson - Lex Passchier

Puck maakt tijdens een vakantie met haar gezin in Zuid-Frankrijk iets gruwelijks mee. Haar lot lijkt onlosmakelijk verbonden met dat van Jonathan, een voortvluchtige moordenaar. Maar wat is de connectie? Tijdens de zoektocht naar Jonathan belandt rechercheur Cees Vermunt in Griekenland, waar een jonge vrouw meer weet. Lukt het om, in een race tegen de klok, Jonathan te vinden en een nog groter onheil te voorkomen?

****

Lex Passchier (Den Haag, 1976) studeerde Nederlands- en Cultuurwetenschappen, Theater-, Film- en televisiewetenschap en volgde workshops camera-acteren en scenarioschrijven. Hij is auteur van televisiescenario's, toneelteksten en er zijn tot nu toe 2 thrillers van zijn hand. Hij werkte ook jarenlang als acteur.

De opbouw van dit boek is echt wel origineel en verrassend maar waar we niet veel kunnen van prijsgeven want dit is aan de lezer om te ontdekken. Er zijn enkele grote delen en meerdere verhaallijnen. De proloog trekt je meteen in het boek en dan start deel 1 met Puck en haar gezin, dit valt ook al meteen binnen maar het leest door de verschillende tijdssprongen en uitdieping meer als een roman. In deel 2 is rechercheur Cees Vermunt van de partij, hij krijgt met zijn team een moord op zijn bord en zo komen ze op het spoor van Jonathan. En dan is er het derde deel en pas daar beginnen er wat puzzelstukjes te vallen, van een verrassende wending gesproken, knap bedacht! Deel 4 luidt dan het einde van het boek in.

De auteur heeft werk gemaakt van de verschillende karakters en ze zijn psychologisch goed uitgediept, het verhaal trouwens ook. Misschien een beetje té zelfs, suggestie is een term die de auteur niet bezigt, het vergt ook wel wat van de lezer om steeds mee te blijven.

Het thema dat helemaal bovenaan staat is de relatie tussen het hebben van een kinderwens en de klimaatcrisis, van actualiteit gesproken. Aangezien de personages wel iets hebben met boeken en lezen, heeft Passchier er ook heel wat literatuur in verwerkt waar je als lezer door getriggerd kan raken en je nog-te-lezen-lijst er eventueel wat aanvulling bij krijgt.

De val van Tammy Davidson was een verrassende thriller en daar zorgde vooral de plotopbouw voor. Lex Passchier heeft er een zeer filmisch verhaal van gemaakt en dat is nu niet zo verwonderlijk met zijn ervaringen als scenarioschrijver en televisieproducties. Het is geen boek met een voortdurende spanningsboog, het wordt zeker soms spannend en aan het einde zelfs zéér spannend maar een groot deel van het boek moet het hebben van de personages en de psychologische uitwerking ervan. Origineel boek met een zéér goede plot en verrassende plotwendingen.

Uitgeverij: Luitingh-Sijthoff (2025) - 367 blz.