In de wachtkamer van het station van Antwerpen, zo begint de verteller van Austerlitz zijn verhaal, zit een man: jeugdig, met blond haar, zware wandelschoenen, een blauwe werkbroek en een oude rugzak, verdiept in het maken van aantekeningen en schetsen. De verteller raakt gefascineerd en spreekt de man aan, en dat is het begin van een relatie die zich, soms met grote tussenpozen, door de decennia heen ontwikkelt en de verteller steeds meer in beslag neemt.
Jacques Austerlitz is de naam van de raadselachtige vreemdeling, en als het toeval de twee mannen op de meest onverwachte plekken steeds weer samenbrengt, wordt stap voor stap het levensverhaal van deze eenzame, zwaarmoedige reiziger onthuld. Hoewel Austerlitz al jaren in Londen woont, is hij geen Engelsman. In de jaren veertig is hij als joods vluchtelingenkind in de pastorie van een klein dorp in Wales terechtgekomen. Hij groeit in eenzaamheid op bij het oudere, vreugdeloze domineesechtpaar, en als hij na jaren zijn herkomst en zijn ware naam te horen krijgt, weet hij waarom hij zich een vreemdeling tussen de mensen voelt.
Austerlitz is het magnifieke verhaal van een man die als kind is beroofd van zijn vaderland, zijn taal en zijn naam, en die nu niet meer kan aarden in deze wereld.
***
W.G. Sebald oftewel Winfried Georg Sebald, een naam waar hij trouwens een hekel aan had omdat hij hem aan nazi's deed denken, werd geboren in het zuiden van Duitsland en studeerde Duitse taal en letterkunde in Freiburg, Zwitserland en Manchester. Sinds 1970 woont en werkt hij in Norwich, hij was er hoogleraar Europese literatuur tot hij in 2001 plots overleed. Zijn werk werd bekroond met verschillende literaire prijzen en hij werd zelfs getipt als kandidaat voor een Nobelprijs.
De Tweede Wereldoorlog is een vaak terugkomend thema in zijn uiteindelijk toch vrij beperkte literaire werk. In Austerlitz is het toch zeker de rode draad alhoewel het boek dit zeker niet aangeeft in eerste instantie.
Ik had nog nooit gehoord van de schrijver laat staan iets gelezen, het ligt immers buiten mijn comfortzone en ik moet zeggen dat het toch een uitdaging was. Zijn manier van schrijven is toch wel iets heel anders. Wat me eerst en vooral opviel waren de erg lange zinnen, een halve bladzijde was geen uitzondering. Ik heb me trouwens laten vertellen in een podcast ("Drie boeken" van Wim Oosterlinck, #178 met Stefan Hertmans) dat er in de originele Engelstalige versie een zin is van 11 bladzijden. Soms raakte ik dus wel eens de draad kwijt in een zin, maar meestal merkte ik het uiteindelijk zelfs niet meer op.
En dan is er nog de opbouw van het boek. Er is een verteller aan het woord wiens naam we niet weten en die steeds minder zelf aan het woord is in het verhaal. Het grootste deel van het boek vertelt hij het verhaal dat Austerlitz tegen hem verteld, en die vertelt dan zelf ook nog regelmatig dingen die dan weer tegen hém verteld zijn. Dat gaf nogal eens rare constructies. Ik werd het grotendeels wel gewoon maar soms dan toch ook weer niet en dan ergerde ik me er aan.
Inhoudelijk was het meestal wel erg interessant, het boek had in feite een hoog documentaire-gehalte, gebouwen werden beschreven zoals in het begin bijvoorbeeld het station van Antwerpen. Dit is dan ook wel een indrukwekkend gebouw en echt de moeite om het eens te bestuderen. Ook het fort van Breendonk passeert. Het gevolg hiervan was dat je tijdens het lezen vaak gaat googelen hieromtrent, om wat foto's te zien of meer informatie op te diepen. Een mens leert al eens iets bij en dat met het lezen van een roman. Een andere reden waarom Google wel eens werd geraadpleegd was dat er toch wel wat onbekende woorden werden gebruikt door de auteur, voor mij dan toch en dat overkomt me toch niet zo vaak. Sebald had zijn lezers duidelijk hoog op, ondergetekende voelde zich echter eerder een beetje sullig daardoor. Het waren woorden die je normaal niet gebruikt in de gewone (spreek)taal, we hoeven er ons dus niet druk om te maken.
Het boek vertelt geen rechtlijnig verhaal maar altijd met omwegen. Uiteindelijk werd het leven van Austerlitz uit de doeken gedaan, hij kende zijn eigen verhaal niet tot in zijn tienertijd de schooldirecteur hem er attent opmaakte dat hij Jacques Austerlitz heette en niet Dafydd Elias zoals hij dacht tot dan. En zo ging hij op zoektocht en dit krijgen we dan daarna te lezen. En tussendoor dan weer wat beschrijvingen.
Het boek krijgt langs alle kanten enorme lofbetuigingen en ik zie wel waarom. Nochtans kon dit boek mij niet aandachtig houden, soms was ik wel heel geboeid en geïnteresseerd maar dan waren er weer delen waar de auteur mij kwijt was. Naar het einde toe heb ik er zelfs wat vlotjes overgelezen. En toch ben ik blij dat ik het gelezen heb al was het maar om het er met anderen over te babbelen en te weten te komen waarom het boek zo een succes heeft bij de meesten.
Uitgeverij: De Bezige Bij (2003) - 333 blz.
Oorspronkelijke titel: Austerlitz
Vertaling: Ria van Hengel
Geen opmerkingen:
Een reactie posten