't Hooge Nest - Roxane van Iperen

Het waargebeurde verhaal van twee joodse zussen in het verzet, 

een onderduikvilla in 't Gooi en het onvermijdelijke verraad

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de twee joodse zussen Janny en Lien Brilleslijper actief in het verzet in Amsterdam en Den Haag. Als het net zich rond hen begint te sluiten, moeten ze onderduiken. Ze komen terecht in 't Hooge Nest, een villa verscholen in de bossen van 't Gooi. Spoedig zal het huis onder hun leiding uitgroeien tot een van de grootste onderduikadressen in Nederland.

Terwijl de laatste joden in het land worden opgejaagd gaat het leven van enkele tientallen onderduikers zo goed en kwaad als het gaat door, pal onder de neus van NSB-buren en nazikopstukken. Als het einde van de oorlog in zicht is wordt het Nest verraden en de familie Brilleslijper belandt met het laatste transport in Auschwitz, samen met de familie frank.

't Hooge Nest is een verhaal over moed, verraad en menselijkheid in barbaarse tijden, en brengt een ongekende geschiedenis met kracht tot leven.

****

Roxane van Iperen (1976) groeide op in Spanje, België en Nederland. Ze studeerde rechten aan de Universiteit van Amsterdam en volgde een beroepsopleiding advocatuur. Ze werkte vanaf 2001 als jurist en begon in 2014 aan een journalistieke loopbaan voor verschillende magazines en kranten. In 2016 debuteerde ze als auteur met Schuim der aarde die de Hebban Debuutprijs won, haar doorbraak kwam in 2018 met 't Hooge Nest waarmee ze de Opzij Literatuurprijs 2019 won en de shortlist van de NS Publieksprijs 2020 haalde.

De reden waarom Roxane van Iperen dit boek schreef is best opmerkelijk, in 2012 verhuisde ze met haar man en kinderen naar 't Hooge Nest in Naarden en met de restauratie ontdekten ze luiken en schuilplekken waar ze kaarsstompen, bladmuziek en oude verzetskrantjes aantroffen. En zo begon haar zoektocht naar de geschiedenis van dit huis en daarmee naar het verhaal van de twee joodse zussen Brilleslijper. Ze leerde de nazaten van kennen en door de vele gesprekken en de persoonlijke documenten die ze kreeg, kon ze zes jaar later dit verhaal op de wereld loslaten.

Ik moet zeggen dat het toch wel een uitzonderlijk oorlogsverhaal is in vergelijking met de vele andere verschenen oorlogsboeken. Roxane van Iperen heeft een vrij volledig beeld geschetst van Wereldoorlog II aan de hand van het persoonlijke verhaal van de zusjes en hun onderduik- en verzetscentrum. In het begin verspringt ze daarvoor nogal eens in de tijd en komt het wat droog over, je raakt ook moeilijk in het verhaal, maar misschien was ik wel niet aandachtig genoeg, dat kan ook.

Het verhaal kent drie grote delen. Het eerste deel Oorlog, behandelt de periode van het begin van de oorlog maar maken we ook kennis met de familie. De auteur verspringt heel in het begin wel eens in de tijd maar verder heeft ze alles netjes chronologisch gebracht, op wat overlappende delen na. Toch klinkt dit eerste deel afstandelijk, je leert de personages dan wel kennen maar je voelt je weinig betrokken of geraakt. Niettemin een heel erg interessant deel.

Het tweede deel 't Hooge Nest, is dan de periode dat de familie moet onderduiken en ze na lang zoeken begin 1943 eindelijk een schuilplaats vinden, 't Hooge Nest in de bossen van het Gooi op de grens tussen Naarden en Huizen ten oosten van Amsterdam. Tot ze dan uiteindelijk toch verraden worden in de zomer van 1944.

Deel drie Overleven, is dan meteen het meest aangrijpende én spannendste deel van het boek met de arrestatie, de verhoren en mishandelingen en de overbrenging naar Kamp Westerbork waar ze als criminelen in de strafafdeling worden opgesloten en de zussen bevriend raken met Anne en Margot Frank. Dan is er de deportatie naar het vernietigingskamp Auschwitz en later worden ze dan nog overgebracht naar het overvolle concentratiekamp Bergen-Belsen waar ze uiteindelijk op 15 april 1945 bevrijd worden. De vertelling van dit deel komt serieus binnen, je hoort het verhaal zo goed als uit de eerste hand en het is werkelijk gruwelijk. Je weet dit wel maar door dit verhaal beleef je het mee als je dit tenminste zo kan zeggen, waarschijnlijk was het nog erger dan je het zo leest.

Vooral indrukwekkend was de moed, daad- en doorzettingskracht van het verzet en dit zowel van de Joodse als de Nederlandse bevolking.

'Wanneer er gevochten moet worden, moet er maar gevochten worden. Je kunt jezelf niet ontrouw worden. Je kunt jezelf ook niets wijsmaken. We stonden ervoor. We hebben gedaan wat we moesten doen, wat we konden doen. Niet meer en niet minder' (Janny Brandes-Brilleslijper)

't Hooge Nest is een geweldig goed boek dat een uitmuntende kijk geeft op de onderduik- en verzetsgeschiedenis van het Joodse volk en de verschrikkingen in de concentratie- en vernietigingskampen. In het begin was het een wat droog verhaal maar gaandeweg word je er dan toch ingezogen. Hoe gruwelijk de beschrijvingen ook zijn, je kan niet anders dan onder de indruk zijn van de moed van het verzet en de gedeporteerden en de hoop en strijdvaardigheid die ze zelfs in de meest uitzichtloze situaties nog laten zien. De research die van Iperen verricht heeft, verdient ook veel respect.

Uitgeverij: Lebowski Publishers (2018) - 382 blz.