Paul van Ostaijen - Matthijs de Ridder

De dichter die de wereld wilde veranderen

Paul van Ostaijens leven was in een flits voorbij. Amper tweeëndertig was hij toen hij in 1928 moederziel alleen stierf in een klein Waals sanatorium. Zijn oeuvre spreekt een eeuw later nog steeds tot de verbeelding. Paul van Ostaijen joeg de Nederlandse literatuur haast in zijn eentje de razendsnelle en uiterst gewelddadige twintigste eeuw binnen. Ieder genre dat hij aanpakte, probeerde hij opnieuw uit te vinden. Ieder boek waaraan hij begon, moest totaal anders zijn dan wat eraan voorafging. Die compromisloze houding maakte zijn leven niet gemakkelijk, maar zorgde er wel voor dat hij uitgroeide tot een van de meest geliefde dichters van de Nederlandse letteren.

In deze eerste volwaardige biografie wekt Matthijs de Ridder ‘zot polleken’ tot leven. De dichter loopt weer rond in Antwerpen, dwaalt weer door de straten van Berlijn van de expressionisten en zwerft door België op zoek naar gezonde lucht voor zijn zieke longen. Voor dit meeslepende verhaal van een leven dat zich keer op keer in het centrum van de geschiedenis afspeelt, bracht De Ridder veel nieuw materiaal bij elkaar. Hij vond bovendien een fragment van een jeugdroman en een onbekende groteske.

***

Matthijs de Ridder (Apeldoorn, 1979) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit van Groningen en de Universiteit Antwerpen. In 2009 promoveerde hij in Antwerpen en sindsdien zet hij zich samen met het Paul van Ostaijengenootschap in voor de studie en de promotie van het werk van Paul van Ostaijen. Zijn onderzoek resulteerde in Boem Paukeslag (2021) en deze biografie, Paul van Ostaijen. De dichter die de wereld wilde veranderen (2023). Nederlander Matthijs de Ridder is auteur van meerdere boeken sinds 2007, literair recensent, docent en musicus en hij woont en werkt in Antwerpen.

Dit boek kwam in mijn vizier omdat het vorig jaar genomineerd werd voor de Boon Literatuurprijs 2024 en op de shortlist belandde, de prijs die ging uiteindelijk naar Alkibiades van Ilja Leonard Pfeijffer. En dan luistert een mens al eens naar een podcast waarin de boeken van de shortlist voorgesteld werden en raak je ook nog eens overtuigd om een boek te lezen die uit je eigen comfortzone ligt. En zodoende belandde dit boek op mijn Nog-te-lezen-lijst en uiteindelijk op mijn nachtkastje. Ik was helemaal onder de indruk van het boek, letterlijk, het is een kanjer van een boek dat, ook weer letterlijk, gewicht in de schaal legt, niet echt handig op een nachtkastje weliswaar.

Maar ook figuurlijk maakte dit boek indruk ook al heb ik het maar met drie sterren gequoteerd. Vaak las het boek heel erg vlot, maar dan waren er toch ook wel wat stukken waar ik moest voor werken om het gelezen te krijgen, en dit 850 bladzijden lang, een pluim voor mezelf, ha. Er stonden ook foto's in zwart-wit in die het geheel verlevendigden en achteraan kleurenfoto's van voornamelijk kunstwerken maar ook van enkele boeken van van Ostaijen zelf. Dit maakte het boek absoluut af en compleet. Het verduidelijkte de visie van Paul van Ostaijen op kunst en literatuur en was zeker een pluspunt voor een totale leek, zoals ik dus.

Het boek scoorde voor mij op twee vlakken. Vooreerst leerde je de schrijver Paul van Ostaijen kennen, dat lijkt wel evident aangezien het een biografie is, maar het is zo geschreven dat je ook van Ostaijen als persoon leert kennen. De Ridder is bijna letterlijk in zijn huid gekropen waardoor Paul van Ostaijen helemaal tot leven komt. Knap gedaan.

Maar wat mij vooral interesseerde was dat de auteur doorheen deze schrijver een subliem beeld heeft geschetst van de geschiedenis vanaf het begin van de 20e eeuw tot de dood van de schrijver in 1928. Het grootste deel van het verhaal ging over Antwerpen en wat er daar gebeurde rond de Grote Oorlog maar dat werd doorgetrokken naar de Vlaamse én Belgische geschiedenis. Paul van Ostaijen en zijn entourage waren flaminganten. Mijn ogen zijn toch weer eens opengegaan, heel erg interessant deze Vlaamse, Belgische en Antwerpse geschiedenis.

Toch een derde punt bij nader inzien, ik heb ook heel wat opgestoken over kunst, ik hoorde wat bekende namen maar heb er toch ook anderen leren kennen. Het wil nu lukken dat ik niet lang voor het lezen van dit boek in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) was en mede daardoor toch al wat van de kunstenaars in dit boek had mogen bewonderen. Nu dringt zich echter, ná het lezen van deze biografie, toch een nieuw bezoekje op. Aha!

Deze biografie Paul van Ostaijen is me zeer zeker bevallen ook al was het serieus werken om hem door te komen. Ik ben zeer blij dat ik me door de besprekingen ivm De Boon-prijs heb laten verleiden tot het lezen van dit werk. Een kanjer van een boek, letterlijk en figuurlijk.

Uitgeverij: Pelckmans (2023) - 853 blz. (855-902 Bibliografische aantekeningen, Noten, Register)